Plasebo Etkisi

Uzun bir aradan sonra herkese merhaba. Sıkılmışlık ve bunalmışlıkların çok arttığı bu dönemde herkese güç ve sabır diliyorum. Umarım bu süreci bir nebze de olsa daha kolay atlatanlardansınızdır. Her yazıda olduğu gibi tek tavsiyem kendinizi sevmeniz ve kendinize güvenmeniz olacak. Bunu gerçekten başardığınızda hayatın daha yaşanabilir olduğunu göreceksiniz. Hadi gelin yazımıza geçelim.

Plasebo etkisi ya da halk dilinde 'şeker hapı', farmakolojik olarak etkisi olmayan ilaçların hastada telkin yoluyla bıraktığı olumlu etkiye denir. Fakat her ne kadar çoğu plasebo hap şeklinde verilse de ameliyat, enjeksiyon ve diğer tıbbi müdahaleler şeklinde de hastalara plasebo verilebiliyor.

Plasebolara şeker hapı denmesinin sebebi birçoğunda sadece nişasta gibi şeker bileşiklerinin bulunması. Ancak içinde aktif bileşenler bulunan ama hastaya etkisi ispatlanamayan ilaçlar da plasebo olarak kullanılabiliyor. Ya da hepimizin bildiği gibi vitaminler verilebilir. Hatta en zararsızları bunlardır denilebilir. Doktorlar genelde reçetelerinde plasebo yazıp yazmadıkları hakkında fazla konuşmuyor ama yapılan bazı araştırmalar göre doktorların yarıya yakınının birçok kez reçetelerinde plasebo yazdığını söylüyor.

Plasebo büyük bir tartışma konusu. Onu tartışma konusu yapan birden fazla şey var. Etik olup olmaması ve hastadan onay alınmadan yapılması bunların başında geliyor. Bazıları hastalara yalan söylemenin doğru olmadığını savunurken bazıları sonuçta plasebo hastayı yine de iyileştirebilecek bir şey olduğu için bunun sorun olmadığını söylüyorlar. Tabii plasebonun etki etmesi de belli faktörlere bağlı ve etkinliği kesin değil. Araştırmacılar plasebonun etki ettiği hastalarda bazı genlerin olduğunu tespit etti. Onay alma konusu ise plasebonun etkisini ortadan kaldırması yönünden işi daha da karmaşıklaştırıyor. Eğer hastaya plasebo kullanacağını söylerseniz hasta tedaviye yanıt vermeyebilir. Fakat bazılarına göre ise plasebo klasik koşullandırmayla çalıştığı için hastaya plasebo kullanacağını söylemek sonucu etkilemeyecek. Bkz. Klasik Koşullandırma

Aslında plaseboyu hayatımızın çok fazla yerinde görebiliriz. Çünkü asıl mantık inanmak istediğimiz şeyin ne olduğu. Kişi kendisini neyin daha iyi yapacağına inanırsa iyileşmesini de o sağlar. Yaptığınız şey neyin doğru olduğunu düşündüğünüze göre değişir, fakat bilinç ve bilinçaltındaki etkisi değişmez. İlaç konusundan bağımsız olarak bahsediyorum bundan. Sosyal medyada her gün farklı şeylerin farklı hastalıkları iyileştirdiğine dair yazılar okuyoruz. Hiçbir bilimsel temeli olmasa bile insanlar buna inandıkları için o tedaviler kişiye olumlu yönde tesir edebiliyor. Bu bir ot da olabilir, bir krem de, ya da başka bir yöntem de. Kişiler neye inanırlarsa sonuç o yönde değişebiliyor. Bana kalırsa bu çekim yasasıyla da bağlantılı ama henüz buna dair bir makaleye ya da yazıya rastlamadım.

Peki sizce plasebo kullanımı doğru ve etik mi? Yorumlarda bunun hakkında konuşabiliriz.

Kaynakça

PubMed Bilim Fili Wikipedia Aktüel Psikoloji